Niğde ili Orta Anadolu Volkanik Bölgesinin içerisinde yer almaktadır. Bu volkanizma içersinde bulunan Hasandağı, Melendiz Dağı ve Göllüdağ Niğde ilini etkileyen volkanik kökenli dağlardır. Özellikle bu dağlarda oluşan volkanik patlamalar sonucunda açığa çıkıp bulunduğu yerde soğuyarak volkanik kayaçlara dönüşen kütlerler, yakınlarındaki yerleşim yerlerine risk teşkil etmektedir. Bu sebeple Niğde ilinde görülen en yaygın afet kaya düşmesi olarak dikkat çekmektedir. Kireç taşı traverten gibi karstik boşluk bulundurabilecek formasyonların bulunduğu bölgelerde ise zemin suyunun aşırı çekilmesi ile zemin çökmesi afeti de görülmektedir. Ayrıca ilkbaharda karların erimesi ve yağışların artmasıyla sel afetine de sık sık rastlanılmaktadır. Sık sık tekrarlanan bu afetlerin yanı sıra depremsellik açısından incelendiğinde ise tehlikenin az da olsa var olduğu bilinmekle birlikte, özellikle Ceyhan-Göksun fay bölgesinde meydana gelebilecek depremlerin hasarlara neden olabileceği tecrübe edilmiştir.

Ayrıca kışları yüksek kısımlara yoğun olarak yağan karın çığa dönüşme riskinin yüksek olduğu bilinmektedir. Şekilde ilin idari, topografik ve iklim haritaları gösterilmekte, kestirilmesi çok zor olmakla birlikte, haritalar hangi tür afetlerin oluşabileceği hususunda ön bilgi vermektedir.

Tablo 1 'de Niğde'de 1940 yılından itibaren meydana gelmiş doğal afetler listelenmektedir. Tablodaki veriler irdelenirken 1950’leri sonundan itibaren 1999 yılında meydana gelen Marmara depremlerine kadar afet mevzuatı ve kamunun yapılanmasında durağan bir dönem olduğu ancak depremler sonrası mevzuatta ve yapılanmadaki farklılıklar dolayısıyla afetlere yaklaşımın değiştiği, özellikle 2009 yılında AFAD’ın kurulmasıyla afetlerin farklı boyutlarıyla ele alındığı göz önüne alınmalıdır.

Bahsi geçen değişiklikler göz önüne alınarak, tablonun oluşturulmasında gerekli özen ve hassasiyet gösterilmiş ve karşılaştırılabilir ölçekteki afetler listelenmiştir. Liste oluşturulurken kaya düşmesi afetinin meydana geldiği yerleşim birimlerinde hasar olmadığı ancak kaya düşmesine maruz kalabilecek çok sayıda konut bulunduğu, sel afetinin ise genel hayata etkililik, müdahale ve acil yardım gerektirip gerektirmediği ölçütlerine göre değerlendirildiği belirtilmelidir.

Tablo incelendiğinde İlimizde kaya düşmesi ve sel afetlerinin diğer afet türlerine göre sıklıkla meydana geldiği ve son zamanlarda sel afetinin daha yoğunlaşmaya başladığı fark edilir. Her iki afet türünde de zarar azaltma çalışmaları kapsamında hem tehlikenin hem de riskin çok düşük seviyelere çekilebileceği bilinmektedir. Özellikle kaya düşmesi tehlikesine karşı yıllar içinde alınan önlemler ve hemen her yerleşim yerinde taşıma yöntemi ile riskin sıfıra indirilmesi sayesinde kaya düşmesi artık afet değil sadece bir doğa olayı haline dönüşmüş, ancak sel afetine karşı risk azaltma çalışmaları kapsamında yapılan çalışmaların kısıtlılığı nedeni ile aşırı yağışların sel afeti olarak karşımıza çıkması engellenememiştir. Ayrıca sel afetlerinde ki artışın güncel hava olaylarındaki anormal değişimlerle olan ilişkisinin de gözden geçirilmesi gerektiği düşünülmektedir. 

Tablo 1. Niğde İlinde 1940 Yılından Günümüze Kadar Meydana Gelen ve

Üstyapıyı Etkileyen Doğal Afetler (Karaca vd.,2018)

*

Listelenen bütün afetler sonucunda can kaybı 1940 yılında meydana gelen depremde ve 2006 yılında Demirkazık eteklerinde meydana gelen çığ felaketinde meydana gelmiş, depremde 58 kişi hayatını kaybetmiş çığ faciasında ise 4 öğrenci hayatını kaybetmiştir. Bahsi geçen doğal afetlerin bir kısmı altyapıya da hasar vermiş, ayrıca sadece altyapı hasarı meydana getiren afetlerde sık sık meydana gelmiştir. Özellikle AFAD’ın kurulmasından sonra İl çapında 20 adet sel afetinin altyapıda neden olduğu hasar nedeniyle kuruma başvuruda bulunulmuştur. Buna ek olarak, şiddetli fırtına nedeniyle sık sık çatı uçmaları meydana gelmekte ve her ne kadar AFAD'ın gündeminde olmasa da kuraklık afetinin de kısa zamanda AFAD'ın çalışma sahalarından biri olacağı beklenmektedir.

Tablo 1’in son iki kolonunda doğal afetler sonrası risk azaltma çalışmaları kapsamında afet yaşanan alanın afete maruz bölge ilan edildiği ve önleyici etkinlik olarak taşıma yöntemine başvurulduğu anlaşılmaktadır. Tablodan da anlaşılacağı üzere doğal afete maruz kalan yerleşim yerlerinde alınan önlemlerin en başında afete maruz bölgede kalan yerleşim yerinin afet tehlikesinin neredeyse olmadığı yeni bir alana taşınması olmuştur. Bu anlayış, her ne kadar pahalı bir çözüm olsa da, riski neredeyse sıfıra indirmesi nedeniyle aslında afet risklerine karşı en kesin çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Modern afet yönetimi kavramları açısından değerlendirildiğinde afet tehlikesinin değerlendirilerek tehlikenin tamamıyla yok edilmesi ya da azaltılması ve riskin azaltılması çalışmalarının değerlendirilmesi ve ayrıca riskin sigortalama yöntemi ile transferi söz konusun olması beklenirken, taşıma yönteminin tüm bu çalışmalara gerek kalmaksızın sorunu tamamıyla çözdüğü anlaşılmaktadır.

Şekil . Niğde İli Afet Türü ve Coğrafi Dağılımı (2021)

D: Deprem, H: Heyelan, KD: Kaya Düşmesi, S: Sel, ZÇ: Zemin Çökmesi, Ç: Çığ,

A: Altunhisar, B: Bor, M: Merkez, U: Ulukışla, ÇA: Çamardı, Çİ: Çiftlik

Kaynakça

Karaca H., Özal K., Gökalp S. (2018) Niğdede doğal afetler, tehlikeler, önleme ve zarar azaltma çalışmaları, Kapadokya Yer Biilmleri Sempozyumu, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde